Reumatyzm

Arnika górska

Arnika górska (Arnica montana L.), kupalnik górski, pomórnik górski, tranek górski to gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Występuje na terenach górskich i podgórskich niemal całej Europy. W Polsce występuje w Karpatach, Bieszczadach, Sudetach, na Pomorzu, Suwalszczyźnie i Śląsku.

Łodyga jest zielona, krótko omszona, prosta, osiąga 15-60 cm wysokości, wyrastająca z krótkiego kłącza. Na szczycie łodygi znajduje się jeden koszyczek i dwa po bokach. Liście są całobrzegie lub ząbkowane. Kwiaty są złotożółte lub pomarańczowożółte, zebrane w koszyczki o średnicy 6-8 cm. Dno koszyczka jest owłosione, zaś jego okrywa gruczołkowato owłosiona. Kwiaty środkowe rurkowate, obupłciowe, brzeżne nibyjęzyczkowe o trzech ząbkach. Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową. W Czerwonej księdze roślin i grzybów Polski jest umieszczona w grupie gatunków narażonych na wyginięcie.

Surowcem zielarskim są koszyczki arniki (Anthodium Arnicae) pozyskiwane z upraw. Arnika zawiera flawonoidy, laktony seskwiterpenowe (helenalina, dwuhydrohelenalina), trójterpeny, olejek eteryczny, irydoid, fenolokwasy wolne i związane, aminy oraz fitosterole.

Arnikę stosuje się zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, oparzenia, ukąszenia owadów a także to płukania jamy ustnej. Koszyczki kwiatowe mają liczne substancje czynne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym i antyseptycznym. Stosowana wewnętrznie wzmacnia i uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwzakrzepowo oraz poprawia krążenie krwi. Okłady z naparów, odwarów i rozcieńczonej nalewki zmniejszają obrzęki i bolesność po urazach, stosuje się je również w przypadku krwiaków, skręceń, kontuzji, zwichnięć, dolegliwości reumatycznych mięśni i stawów.


 

Gorczyca biała

Gorczyca biała (Sinapis alba), gorczyca jasna to pospolita przyprawowa roślina jednoroczna należąca do rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Nazywana była też ognichą. Pochodzi z południowej Europy, ale w stanie zdziczałym występuje powszechnie, również w Polsce.

Łodyga gorczycy jest prosto wzniesiona, rozgałęziona i szorstko owłosiona, dochodzi do 0,6 metra wysokości. Liście są ogonkowe, naprzemianległe, słabo owłosione i wszystkie, włącznie z górnymi, pierzastodzielne, o działkach nierówno i tępo ząbkowanych. Kwiaty gorczycy są pachnące, złocistożółte, o czterech działkach kielicha i czterech płatkach korony ułożonych na krzyż oraz sześciu pręcików (cztery dłuższe i dwa krótsze) oraz jeden słupek. W czasie kwitnienia wierzchołek kwiatostanu przypomina baldachogrono i ma na obwodzie kwiaty w pełni rozwoju, a w środku kwiaty najmłodsze i pączki kwiatowe.

Gorczyca biała kwitnie od końca maja do początku sierpnia. Roślina miododajna. Owoce to krótkie okrągławe łuszczyny, mocno odchylone na zewnątrz i szorstko owłosione. Dojrzałe łuszczyny pękają, odsłaniając błoniastą przegrodę, do której po obu stronach są przymocowane nasiona. Są one okrągłe, koloru jasnożółtego, dojrzałe bardzo łatwo się osypują.

Surowcem zielarskim są nasiona gorczycy białej - Semen Sinapis albae (Semen Erucae). Zawierają protoalkaloid synapinę oraz glikozyd izotiocyjanianowy synalbinę (od 2 do 3%), który rozkłada się do glukozy, kwaśnego siarczanu potasu i izotiocyjanianu allilu, który jest podstawą olejku gorczycznego (Oleum Erucae), z nasion można otrzymać go od 20 do 30%.

Charakteryzuje się on ostrym, piekącym smakiem i zapachem, który pobudza wydzielanie soku żołądkowego i poprawia trawienie. Wodny wyciąg stosuje się w chorobach przewodu pokarmowego, nieżycie żołądka i jelit, zaparciach i niestrawności. Medycyna ludowa traktuje gorczycę białą jako ziele "promieniujące", dlatego zaleca przykładanie poduszek gorczycowych (woreczek wypełniony nasionami) do miejsc z bólami reumatycznymi i bolących stawów.


 

Wiązówka błotna

Wiązówka błotna (Filipendula ulmaria) to gatunek byliny należący do rodziny różowatych. Jest gatunkiem eurosyberyjskim, występuje w strefie klimatu oceanicznego, od niżu aż po wysokie położenia górskie. W Polsce jest rośliną pospolitą, miejscami występuje bardzo licznie. Łodyga jest wzniesiona, prosta, naga i sztywna, górą rozgałęziająca się. Osiąga wysokość do 150 cm, łatwo łamie się. Liście wiązówki są przerywano nieparzysto-pierzaste, pofałdowane, posiadające półokrągłe, ząbkowane przylistki częściowo zrośnięte z łodygą. Listki główne są szerokojajowate, listek szczytowy jest znacznie większy, szeroki. U roślin rosnących w zbiorowisku muraw na niżu jest on zwykle dłoniasto trójklapowy, u roślin rosnących w wilgotnych lasach pięcioklapowy. Wszystkie listki są podwójnie ząbkowane, na górnej stronie ciemnozielone i nagie. Spodem są jaśniejsze, mniej lub bardziej filcowane. Kwiaty wiązówki są drobne, żółtobiałe, tworzą na wierzchołku łodygi dużą wierzchotkę dwuramienną. Owoc to spiralnie skręcona, brunatna, jednonasienna niełupka.

Surowcem zielarskim są kwiaty (Flos ulmariae) zawierają olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, sole mineralne i glikozydy fenolowe (spireina, salicyna). Ma właściwości przeciwgorączkowe (dzięki zawartości salicyny), napotne, moczopędne i przeciwreumatyczne. Napar używany jest do leczenia przeziębień, chorób górnych dróg oddechowych, pomocniczo przy grypie i chorobach reumatycznych, zwykle w mieszance z innymi ziołami; czarnym bzem, korą wierzby, liśćmi brzozy.


 

Wierzba biała

Wierzba biała, wierzba srebrna, wierzba pospolita (Salix alba L.) to gatunek drzewa należący do rodziny wierzbowatych. Występuje w Europie i Azji. Nie występowała w Skandynawii, Irlandii i Szkocji, ale została tam sprowadzona i jest sadzona jako roślina ozdobna. W Polsce pospolita na całym terytorium.

Drzewo osiągające wysokość do 30 m. Korona szerokorozłożysta. Często w pniu starszych drzew występują spróchniałe dziuple. Drzewo szybko rosnące i dość krótkowieczne. Gałęzie giętkie. Kora wierzby jest szarobrunatna, popękana. Drewno bardzo miękkie i łatwo próchniejące. Roczne gałązki są cienkie, młode pędy i pączki są owłosione. Liście są wąskie, lancetowate o długości ok. 10 cm. Młode liście obustronnie jedwabiście owłosione, starsze tylko na spodniej stronie. Górna strona liści ciemnozielona, spodnia srebrzysta. Jest rośliną dwupienną, kwiaty zebrane w kwiatostany zwane kotkami, lub zwyczajowo baziami. Owoc to filcowato owłosiona szara torebka. Nasiona bardzo drobne z pęczkiem srebrnych włosków, rozsiewane przez wiatr.

Rośnie przede wszystkim w lasach łęgowych wzdłuż rzek, często tworząc tam wraz z topolami duże skupienia. Preferuje okresowo zalewane, piaszczyste gleby. Występuje również wzdłuż dróg, nad stawami. Często jest sadzona. Dochodzi w górach do wysokości ok. 800 m. n. p. m.

Wierzba biała jest rośliną lecznicza. Surowcem zielarskim jest kora (Cortex Salicis) zawiera flawonoidy, kwasy organiczne oraz glikozydy. Najważniejszym z nich jest glikozyd fenolowy – salicyna. Korę zbiera się z 2 – 3 letnich gałęzi wczesną wiosną, gdy ruszają soki i łatwo jest ją oddzielić od drewna.

Do celów leczniczych wykorzystywana może być również kora wierzby kruchej, wierzby purpurowej, wierzby pięciopręcikowej i wierzby wiciowej. Salicyna ma silne działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i ściągające. Wykorzystywana jest przy takich dolegliwościach i chorobach, jak: ból głowy, przeziębienie przebiegające z gorączką, różne choroby reumatyczne, miażdżyca. Obecnie już nie pozyskuje się do celów leczniczych kory wierzby, gdyż jest zastępowana syntetycznie produkowanym kwasem acetylosalicylowym. Wmedycynie ludowej wykorzystywano korę wierzby również do leczenia nerwobólów i jako środka ułatwiającego zasypianie i uspokajającego.

Okład z kwiatów arniki górskiej

Składniki:

Kwiaty arniki                       2,0
Woda                                 100,0

Kwiaty arniki zalewamy wrzątkiem. Odstawiamy na 10-15 min, a następnie przecedzamy. W ostudzonym naparze zanurzamy lnianą ściereczkę i przykładamy na bolące miejsca. Okłady należy pozostawić na ok. 2. godziny.

Napar z kwiatów wiązówki błotnej

Składniki:

Kwiaty wiązówki błotnej             30,0
Woda                                       400,0

Wysuszone i rozdrobnione kwiaty zalewamy gotującą wodą.

Odstawiamy na 15 min, po czym przecedzamy. Pijemy 1/2 szklanki 3 razy dziennie.
 

Napar z kory wierzby

Składniki:

Kora wierzby            5,0
Woda                      100,0

Wysuszoną i rozdrobnioną korę zalewamy gotującą wodą.

Odstawiamy na 20 min, po czym przecedzamy. Przy ostrych bólach przyjmujemy od 2,5 do 4,5 szklanki w dawkach podzielonych na cały dzień.