Kozie mleko święci triumfy. Jego popularność wzrasta, od kiedy świat obiegła wiadomość o chorobie wściekłych krów. Kozy uważane są za niezwykle zdrowe. Potrafią też lepiej bronić się przed zanieczyszczeniem środowiska i pozbywać z organizmu niektórych szkodliwych pierwiastków. Są odporniejsze na choroby, np. nie zapadają na gruźlicę. Ich mleku nie grozi więc zainfekowanie tą chorobą. Doceniony po latach biały napój prosto od kozy podbija serca pań dbających o linię i piękną zdrową skórę.

Już w starożytności kobiety stosowały mleko i miód do poprawiania urody. Słynąca z piękności królowa egipska, Kleopatra, zawdzięczała wspaniałą alabastrową skórę codziennym kąpielom w kozim mleku. Jego dobroczynne właściwości doceniły również sklepy ze zdrową żywnością oraz firmy kosmetyczne.

Sklepy proponują produkty z koziego mleka osobom dbającym o linię, z kolei salony kosmetyczne zachwalają jego zbawienny wpływ na jędrność i młodzieńczy wygląd skóry. Nawet najwięksi zwolennicy mleka prosto od krowy zastanawiają się nad zmianą swoich upodobań. Według opinii lekarzy warto bowiem nad tym pomyśleć.

Mleko podobne do kobiecego

Skład mleka koziego zbliżony jest do kobiecego. Mleko to jest jednak bogatsze w składniki mineralne. Zawiera więcej wapnia, potasu, fostoru, a także witamin A1, B1, B2, PP i C,  wpływając m.in. na przyspieszenie przemiany materii. Podobieństwo to powoduje, że mleko kozie jest łatwo przyswajalne przez ludzki organizm. Białko mleka koziego nie zawiera głównych frakcji globulin, występujących w mleku krowim. Frakcje te często wywołują alergie, objawiające się wysypkami na skórze, egzemami, problemami z oddychaniem, bólami brzucha czy biegunką. Tak właśnie broni się nasz organizm przed obcym ciałem, jakim jest mleko krowie. Dietetycy zachwycają się natomiast strukturą białka i tłuszczu koziego napoju. Tłuszcz w nim zawarty ma budowę drobnych kuleczek tworzących emulsję, co ułatwia jego trawienie i przyswajanie w jelicie cienkim. Kozie mleko jest przez nasz organizm naturalnie homogenizowane. Oznacza to, że obniża ono poziom cholesterolu we krwi.

Dzięki tym właściwościom kozie mleko służy także osobom starszym, rekonwalescentom, chorym na astmę, schorzenia płucne i owrzodzenia żołądka. Popijają je również pacjenci na oddziałach nowotworowych i ze zdiagnozowanym stwardnieniem rozsianym. Ludy z rejonów Bałkanów i Kaukazu chwalą się natomiast, że to dzięki koziemu mleku właśnie cieszą się długowiecznością, witalnością i sprawnością umysłową do późnej starości. Tam również powszechnie spożywany jest kefir otrzymywany z koziego mleka. Wyjątkowy orzeźwiający smak zawdzięcza on zawartemu w nim dwutlenkowi węgla, a właściwości odżywcze, dietetyczne i lecznicze swojej mikroflorze. Kultury kefirowe przede wszystkim syntetyzują witaminy z grupy B, nadtrawiają białko i cukier mlekowy. Warto wspomnieć, że w kefirze występują pierwiastki niezbędne dla człowieka, takie jak wapń, magnez i mangan w najbardziej przyswajalnych połączeniach. Producenci przetworów spożywczych prześcigają się więc w możliwościach wykorzystania cudownych właściwości koziego mleka. Oprócz popularnego koziego sera rozpoczęto też produkcję jogurtów, a nawet lodów.

Dziecięcy przysmak

Z koziego mleka cieszą się najbardziej rodzice dzieci cierpiących na skazę białkową. Maluchy, uczulone na białko mleka krowiego, znacznie lepiej bowiem tolerują mleko kóz. Można je podawać niemowlakom już od 4 miesiąca życia. Przedszkolaki wolą je nawet od standardowego mleka. Kozi specjał zachęca je smakiem orzechów laskowych. Ponadto dostępne w naszych sklepach produkty nie zawierają antybiotyków, hormonów wzrostu, pestycydów ani innych związków chemicznych (także konserwantów).

Rewolucja w kosmetyce

Od momentu, kiedy świat obiegła wiadomość o chorobie wściekłych krów, czyste, ekologiczne gospodarstwa, w których hoduje się kozy, stały się również gwarantem bezpieczeństwa. Białka mleka krowiego stosowały w swych kosmetykach największe koncerny, m.in.: L´Oréal, Lancôme, Biotherm, Vichy czy Laboratoires Garnier Paris, i mimo że naukowcy nie stwierdzili związku między chorobą a wykorzystywanymi do produkcji kosmetyków białkami, firmy te zrezygnowały z ich dalszego stosowania. Najwięksi nie znaleźli jeszcze godnego substytutu. Nasi krajowi przedstawiciele, tacy jak Ziaja czy Florina zastąpiły jednak mleko krowie kozim. Udowadniają, że kosmetyki z mlekiem kozy najefektywniej działają na cerę suchą i zniszczoną (zawierają większy procent tłuszczu; ok. 30). Kremy i maseczki ze znaczkiem kózki wpływają także na miękkość, gładkość i elastyczność skóry. Sproszkowane mleko dodawać można także do kąpieli, a relaks w stylu egipskiej królowej sprawi, że niejedna pani poczuje się zrelaksowana i odprężona. 

Małgorzata Szymańska

Wartość odżywcza mleka koziego w 100 ml:

woda  87 g

wartość energetyczna 260/62 kJ/kcal

białko 2,9 g

kazeina: laktoalbuminy 85:15

tłuszcz 3,8 g

węglowodany 4,1 g

sód 35–42 mg

wapń 114–163 mg

fosfor 84–122 mg

żelazo 0,01–0,07 mg

oraz śladowe ilości molibdenu, jodu i witaminy A i C

BADACZE Z HARVARD MEDICAL SCHOOL, NA CZELE Z PROFESOREM NORMANEM HOLLENBERGIEM, ANALIZOWALI DIETĘ PLEMIENIA KUNA Z PANAMY i odkryli, że jego członkowie, którzy spożywają 40 filiżanek kakao tygodniowo, rzadko chorują, żyją znacznie dłużej niż inni mieszkańcy Panamy i nie zapadają na demencję. Zdaniem ekspertów sekretem zdrowotnych właściwości kakao jest flawonoid o nazwie epikatechina, który występuje również w herbacie, winie i czekoladzie. Według prof. Hollenberga epikatechina jest tak ważna, że należy ją uważać za coś w rodzaju witaminy.

Naukowcy są pewni, że kakao, które jest jedynym napojem spożywanym przez tę społeczność, kryje w sobie tajemnicę ich niezwykłej odporności na cztery z pięciu najpowszechniejszych schorzeń cywilizacji zachodnich. Wylew, choroby serca, rak i cukrzyca występowały u przedstawicieli tego ludu rzadziej niż raz na 10 osób. Ian Macdonald, który prowadził badania przedstawione Amerykańskiemu Stowarzyszeniu Rozwoju Nauki, podkreśla, że kakao może poprawić funkcjonowanie mózgu u osób starszych bądź w przypadkach zaburzeń poznawczych wywołanych zmęczeniem lub brakiem snu.

Karol Linneusz, twórca m.in. systemu dwuimiennego nazewnictwa biologicznego, nazwał kakao Theobroma – napojem bogów. Pierwszymi, którzy je uprawiali, byli podobno Olmekowie około 1500 roku p.n.e. Pewne jest, że kakao pochodzi z regionów tropikalnych, zamieszkiwanych później przez Majów. Dane archeologiczne potwierdzają jego obecność w rolnictwie Majów od III wieku p.n.e. Genealogia słowa kakao też budzi pewne kontrowersje.

Niektórzy twierdzą, że pochodzi od słowa w języku nahuatl cacahuatl, jednak bardziej prawdopodobne jest, że wyraz pochodzi z języka Majów, którzy pierwsi zrobili z kakao napój.

Mówiący językiem nahuatl zamieszkiwali tereny, gdzie kakao się nie aklimatyzuje, poznali je dzięki kontaktom z Majami dopiero w I wieku n.e. Nazwa w języku Majów brzmi kakau, od kab – gorzki i kau – sok. Dopiero potem kakau Majów przekształciło się w cacahuatl w języku nahuatl.

Na czekoladowym rauszu

Czekolada to mieszanka kakao i masła kakaowego, które jest naturalnym tłuszczem uzyskiwanym w procesie podgrzewania, miażdżenia i filtrowania nasion kakao. Aztekowie pijali ją na zakończenie posiłku, przed wypaleniem tytoniu i sjestą. Uważana była za znakomity afrodyzjak, co potwierdza relacja Bernala Diaza del Castillo, żołnierza Hernana Corteza, zdobywcy Meksyku.

W odróżnieniu od Majów Aztekowie pili kakao ciepłe albo letnie, aromatyzowane wanilią lub innymi wonnymi przyprawami. Słodzili je miodem lub mieszali z różnymi rodzajami chili i barwili achiote. Podgrzewanie łagodziło jego gorzki smak i podkreślało aromat przypraw.

Hiszpanie, być może ze względu na właściwości afrodyzjakalne bądź też z potrzeby pewnego rodzaju używki, bez której nie potrafili się już obejść, przyzwyczaili się do tego napoju. Cortez, powróciwszy do kraju, miał zawsze na biurku dzbanek pełen czekolady, której prawdziwa kariera zaczęła się w chwili, kiedy jakaś roztrzepana kucharka hiszpańska zamiast do wody wrzuciła ją do... mleka.

Później poznano się na kolejnych właściwościach czekolady. Już Honoriusz Balzak w utworze Les Français peints par eux mêmes z 1839 roku, określa sklepikarza jako „jedno z najpiękniejszych zjawisk współczesnego społeczeństwa [ponieważ] w swoim sklepiku rozprowadza po trzykroć produkty zaspokajające każdą potrzebę: herbatę, kawę, czekoladę, remedium na wszelkie realne zagrożenia”.

Ba! pod koniec XX wieku powstała nawet dyscyplina naukowa „czekologia”, której twórcą jest nowozelandzki psychoterapeuta Murray Langham. Według niego kształt i nadzienie preferowanej czekolady mogą być kluczem do poznania stanu umysłu i charakteru człowieka. Już arbiter gastronomii z przełomu XVIII i XIX wieku, Anthelme Brillat-Savarin, przywołuje na stronicach swej książki postać pana Debauve, czekoladnika królewskiego, który dbał o to: „aby liczni jego klienci mogli zaopatrzyć się w przyjemne leki przeciw pewnym skłonnościom chorobliwym. I tak dla osób, którym nie dostaje wagi, posiada wzmacniającą czekoladę z salepem; dla tych, co mają delikatne nerwy, czekoladę antyspazmatyczną z kwiatem pomarańczy; dla temperamentów skorych do irytacji – czekoladę z mleczkiem migdałowym”.

Zalety kakaoterapii

Amerykański pisarz John Steinbeck powiadał, że smutna dusza potrafi zabić szybciej niż zarazki. Kakao i czekolada są na to znakomitym remedium. Bo czym jest czekolada? Większość kobiet odpowie natychmiast: lekarstwem na chandrę. To jedna z najbardziej trafnych definicji tego niezwykłego specyfiku, co potwierdza film „Czekolada” z niezapomnianą rolą Juliette Binoche.

Na ekranie słodycze produkowane przez bohaterkę miały cudowne właściwości godzenia skłóconych ludzi, koiły rany. Coś jest na rzeczy.

Nasiona kakaowca charakteryzują się bogatym składem biochemicznym, gdyż zawierają ponad 800 molekuł o właściwościach nawilżających, tonizujących, rewitalizujących i regenerujących. Kakao, oprócz flawonoidu opóźniającego procesy starzenia oraz naturalnych substancji aromatycznych, zawiera:

• wapń, żelazo, magnez i fosfor. Eksperci odkryli powiązania między brakiem tych składników mineralnych a stanem napięcia przedmiesiączkowego, dlatego wiele kobiet uważa, że czekolada pomaga im poprawić samopoczucie;

• witaminy A, E i z grupy B;

• tryptofan, który jest wykorzystywany przez mózg do wytwarzania neuroprzekaźnika, zwanego serotoniną, która zapewnia spokój i daje uczucie szczęścia, stąd często określa się go mianem „czekoladowej ecstasy”;

• fenyloetyloaminę – inny składnik chemiczny, uzyskał z kolei przydomek „czekoladowej amfetaminy”, gdyż wysoki poziom tego neuroprzekaźnika pomaga wywołać uczucie podekscytowania.

Dobry wpływ kakao na układ sercowo-naczyniowy zaobserwowano już w XVIII wieku. Z kardiologicznego punktu widzenia zbawienne skutki mają zawarte w czekoladzie flawonoidy: katechina, epikatechina i procyjanidyna. Obniżają ryzyko zmian miażdżycowych, zapobiegają zakrzepom krwi, zmniejszają napięcie mięśni otaczających tętnice, co z kolei zapobiega ich twardnieniu. Te naturalne przeciwutleniacze powodują, że tłuszcz zawarty w czekoladzie nie jełczeje, w związku z tym w procesie produkcji nie używa się substancji przeciwdziałających reakcjom utleniania.

Wyniki analiz przedstawione Europejskiemu Towarzystwu Kardiologicznemu świadczą, iż zawarte w ziarnach kakao polifenole poprawiają pracę układu krążenia. Związki te działają rozkurczająco na naczynia krwionośne, ułatwiając przepływ krwi, neutralizując działanie tzw. złego cholesterolu i zapobiegając powstawaniu blokujących naczynia skrzepów. Spożywanie dziennie około jednej trzeciej tabliczki gorzkiej czekolady chroni przed chorobami serca.

Należy jednak zwrócić uwagę, że flawonoidy są usuwane z produktów spożywczych zawierających kakao, ponieważ mają gorzki smak. Mleko i cukier, z którymi w krajach rozwiniętych na ogół pije się kakao, także obniżają jego zdrowotne właściwości. Ostatnio naukowcy zaobserwowali, że ciemny kolor czekolady nie gwarantuje jej pozytywnego wpływu na zdrowie. Okazało się bowiem, że producenci niekiedy sztucznie barwią czekolady, a jednocześnie pozbawiają je flawonoidów. Należy więc zwracać uwagę nie tyle na kolor, co na zawartość kakao.

Japońscy naukowcy natomiast odkryli, że czekolada zawiera substancje zapobiegające próchnicy. Dzięki szybkiemu rozpuszczaniu i połykaniu węglowodany zawarte w czekoladzie mają mniej szkodliwy wpływ na zęby niż inne słodkości. Naukowcy podawali laboratoryjnym szczurom przez trzy miesiące jedzenie bogate w cukier, jednocześnie infekując zwierzęta bakteriami Streptococcus mutans, odpowiedzialnymi za próchnicę. Gryzoniom do wody pitnej dodawano wyciąg z łupin nasion kakaowca.

Pod koniec doświadczenia szczury miały o połowę mniej chorych zębów niż pozostałe zwierzęta znajdujące się na diecie cukrowej. Japończycy oczywiście już opracowują nową pastę do zębów, zawierającą ekstrakt z łusek ziaren kakaowca. Okazuje się, że w trosce o zdrowie warto pić kakao lub sięgać po zawierające je produkty.

Jarosław Molenda